Blog
A.I và bước ngoặt tư duy của nền giáo dục Việt
Đã đến lúc giáo dục Việt Nam cần chuyển mình – để không còn loay hoay chữa cháy bằng học thêm, mà kiến tạo một xã hội học tập thực sự, nơi mọi người đều có thể học suốt đời mà không bị đánh đổi tuổi thơ, sức khỏe…
Từ vấn đề học thêm đến tư duy đổi mới giáo dục
Tại phiên chất vấn Quốc hội ngày 20/6/2025, câu chuyện tưởng chừng cũ kỹ – dạy thêm, học thêm – lại được khơi lại trong một bối cảnh rất mới. Bộ trưởng GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho rằng học thêm phản ánh những bất cập sâu xa của hệ thống. Theo ông, nguyên nhân sâu xa là do chương trình chính khóa chưa đủ hấp dẫn, thu nhập giáo viên còn thấp, học sinh chưa được học theo nhu cầu thật sự.
Trong khi đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nhận định rằng dạy thêm là nhu cầu có thật của xã hội và không thể cấm đoán một cách cực đoan.
Tuy nhiên, điều đáng lưu ý là cuộc đối thoại ấy lại đang mở ra một câu hỏi lớn hơn là: Chúng ta cần tái thiết một nền giáo dục như thế nào trong thời đại của trí tuệ nhân tạo?
Khi A.I trở thành người bạn đồng hành trong học tập
Trí tuệ nhân tạo đang mở ra một chương mới cho giáo dục toàn cầu. Với khả năng phân tích dữ liệu học tập, AI có thể theo dõi quá trình tiến bộ của từng học sinh, phát hiện điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất lộ trình học tập riêng biệt. Học sinh không cần học thêm theo kiểu rập khuôn, mà có thể học đúng năng lực và tốc độ của mình.
Trong kỷ nguyên của trí tuệ nhân tạo, mỗi học sinh hoàn toàn có thể sở hữu riêng một “trợ lý học tập ảo” đóng vai trò như một vị gia sư thực thụ. Khi đó, AI sẽ giúp giải thích bài tập, kiểm tra kiến thức nền tảng, nhắc nhở học đúng thời điểm, thậm chí thúc đẩy động lực học. Những điều mà trước đây chỉ có thể có trong lớp học thêm thì nay đã nằm trong tầm tay của mọi học sinh, nếu được trang bị công cụ phù hợp.
Đọc thêm: AI ứng dụng thành công trong giảng dạy tại các trường học
Vai trò mới của giáo viên trong kỷ nguyên số
Khi AI đảm nhận những phần việc lặp lại và mang tính kỹ thuật thì vai trò của giáo viên cũng cần được tái định nghĩa. Thầy cô không còn là người “truyền đạt kiến thức”, mà chính là người dẫn dắt, truyền cảm hứng, phát huy tiềm năng và hỗ trợ sự phát triển toàn diện của học sinh.
Công nghệ không thay thế giáo viên – nhưng công nghệ phù hợp sẽ giúp giáo viên làm việc hiệu quả hơn. Các hệ thống LMS, phần mềm học tập tích hợp AI, kho học liệu số… là những công cụ cần thiết để giáo viên tập trung vào giá trị cốt lõi của nghề giáo: khai sáng.
Giáo dục không còn là nơi nhồi nhét, mà là không gian khám phá
Có AI hỗ trợ đồng nghĩa với việc hệ thống giáo dục cần thay đổi hoàn toàn triết lý vận hành. Học không còn để đối phó, “thi cho xong”, mà là để rèn luyện những phẩm chất, kỹ năng bền vững như: tư duy sáng tạo và phản biện, khả năng làm việc nhóm, học suốt đời – những năng lực mà không một trí tuệ nhân tạo nào có thể thay thế con người.
Môi trường giáo dục lí tưởng là nơi học sinh được khơi gợi đam mê học tập, được đặt câu hỏi nhiều hơn là nhận lời giải đáp một cách thụ động, được thử – sai – và học từ sai lầm. Đó mới là nền giáo dục thực sự – một nền giáo dục lấy người học làm trung tâm và có thể trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng cho học sinh bước ra ngoài vùng an toàn.
Chuyển đổi tư duy: từ cấm đoán sang kiến tạo
Thay vì tranh cãi chuyện có nên cấm học thêm hay không, câu hỏi quan trọng hơn cần đặt ra là: “Làm thế nào để học sinh có thể học tốt mà không cần học thêm?”. Câu trả lời nằm ở việc nâng cao chất lượng chính khóa, đầu tư vào công nghệ giáo dục và đổi mới tư duy quản lý giáo dục theo hướng dữ liệu mở – sáng tạo.
Một hệ thống giáo dục hiện đại không nên chống lại nhu cầu học thêm, mà phải làm cho nó trở nên không cần thiết. Khi trường học đủ hấp dẫn, chương trình đủ linh hoạt và công nghệ đủ mạnh, học sinh không còn phải “đi học thêm”, mà sẽ được “học sâu hơn” – theo cách riêng của mình.
Trong một thế giới mà AI có thể làm mọi thứ – từ giải bài toán đến viết luận văn – thì điều quan trọng cần giữ lại cho con người đó là tư duy, giá trị nhân văn và khát vọng vươn lên. Đó mới là mục tiêu cuối cùng của một nền giáo dục tiến bộ.
Cần đầu tư mạnh cho công nghệ giáo dục và trí tuệ nhân tạo (AI)
Công nghệ không thay thế thầy cô, nhưng có thể hỗ trợ rất đắc lực. Những công việc máy móc, lặp đi lặp lại nên để công nghệ đảm nhiệm, để giáo viên có thời gian tập trung vào việc quan trọng nhất: truyền cảm hứng và đồng hành cùng học sinh. Với sự hỗ trợ của AI, học sinh có thể được cá thể hóa quá trình học, biết mình cần học gì, học thế nào, tiến bộ ra sao. Khi đó, các em không còn cần đến những lớp học thêm đông đúc và dập khuôn, mà có thể học theo cách riêng của mình – thông minh và hiệu quả hơn.
Trong kỷ nguyên công nghệ 4.0, giáo dục không thể tiếp tục vận hành theo lối mòn “truyền đạt kiến thức” như hàng chục năm trước. Khi trí tuệ nhân tạo (A.I) đang thay đổi từng lĩnh vực của đời sống, thì giáo dục cũng đứng trước một cơ hội – và đồng thời là một thách thức mới để chuyển mình. Từ dạy học đại trà đến phát triển cá nhân hóa, từ chạy đua điểm số đến rèn luyện tư duy và năng lực trọn đời.
Một số tư liệu từ TS. Nguyễn Sĩ Dũng
Bài viết liên quan: