Skip to content

Blog

AI Literacy: Kỹ năng mới trong kỷ nguyên GenAI

AI Literacy: Kỹ năng mới trong kỷ nguyên GenAI

Khi trí tuệ nhân tạo (AI) và GenAI như ChatGPT, Gemini hay Claude len lỏi vào từng lĩnh vực, khả năng hiểu và ứng dụng AI trở thành kỹ năng sống còn. Từ trường học đến doanh nghiệp, “AI Literacy” đang là thước đo năng lực mới của công dân số. Vậy AI Literacy là gì, và tại sao nó lại là “hộ chiếu nghề nghiệp” của thế hệ tương lai?

ai literacy

AI Literacy là gì?

Theo định nghĩa của UNESCO (2023), AI Literacy là khả năng “hiểu, sử dụng, đánh giá và tương tác với hệ thống trí tuệ nhân tạo một cách có trách nhiệm, hiệu quả và nhân văn”. Nói cách khác, đây là tập hợp các kỹ năng giúp con người không chỉ biết dùng AI mà còn hiểu cách nó hoạt động, giới hạn và ảnh hưởng của công cụ này đối với xã hội.

Từ giữa năm 2023, GenAI (Generative AI – trí tuệ nhân tạo sinh) đã tạo ra một cuộc cách mạng chưa từng có. Các công cụ như ChatGPT, Midjourney, Gemini hay Copilot giúp hàng trăm triệu người tạo văn bản, hình ảnh, mã lập trình chỉ trong vài giây. Theo McKinsey (2024), GenAI có thể giúp tăng năng suất lao động toàn cầu thêm 1,5 nghìn tỷ USD mỗi năm.

Tuy nhiên, nếu không có AI Literacy, con người dễ trở thành “người dùng thụ động”. Nghĩa là chỉ biết khai thác AI mà không hiểu rủi ro có thể gặp phải như sai lệch dữ liệu, vi phạm bản quyền hay thiên lệch thông tin. Vì thế, AI Literacy chính là “la bàn số” để con người làm chủ công nghệ thay vì bị công nghệ dẫn dắt.

Đọc thêm: Trí tuệ nhân tạo (AI) là gì? Giải thích đơn giản về công nghệ AI

AI Literacy trong giáo dục: Nền tảng cho thế hệ mới

Trong môi trường giáo dục, AI Literacy không chỉ là học cách sử dụng ChatGPT để làm bài, mà còn là hiểu cơ chế hoạt động, giới hạn và đạo đức khi dùng AI.

ai trong hoc tap

Theo Báo cáo của UNESCO 2024, 75% học sinh toàn cầu đã từng sử dụng công cụ AI trong học tập, nhưng chỉ 28% được hướng dẫn chính thức về cách sử dụng có trách nhiệm. Điều này cho thấy sự thiếu cập nhật trong chương trình đào tạo hiện nay.

Ở Việt Nam, nhiều trường đại học đã bắt đầu đưa AI và kỹ năng số (digital skills) vào giảng dạy. Đại học Bách Khoa Hà Nội triển khai môn học “AI trong đời sống” giúp sinh viên hiểu cách AI phân tích dữ liệu, hỗ trợ nghiên cứu và sáng tạo. Trong khi đó, Đại học FPT và RMIT Việt Nam đã đưa kỹ năng AI Literacy vào chương trình bắt buộc cho sinh viên khối ngành kinh tế, truyền thông và công nghệ.

Học sinh, sinh viên có nền tảng AI Literacy tốt sẽ không chỉ biết cách xử lí vấn đề nhanh mà còn sẵn sàng hơn cho thị trường lao động tương lai.

Đọc thêm: AI ứng dụng thành công trong giảng dạy tại các trường học

AI Literacy trong doanh nghiệp: Năng lực cạnh tranh mới của người lao động

Trong môi trường làm việc, AI Literacy đang trở thành yếu tố phân biệt giữa nhân viên thích nghi và nhân viên bị thay thế. Theo LinkedIn Workplace Learning Report (2024), kỹ năng AI là nhóm kỹ năng tăng trưởng nhanh nhất thế giới, với nhu cầu tăng 71% trong vòng một năm.

Người lao động có AI Literacy hiểu cách ứng dụng AI vào công việc. Từ tự động hóa báo cáo, phân tích dữ liệu, đến sáng tạo nội dung và lập trình. Chẳng hạn, nhân viên marketing có thể dùng GenAI để tạo ý tưởng chiến dịch; nhân sự có thể dùng AI để phân tích dữ liệu tuyển dụng. Còn nhà quản lý dùng công cụ AI để tối ưu hiệu suất nhóm.

Ngược lại, người thiếu AI Literacy dễ bị “ngợp” trước lượng công cụ và dữ liệu khổng lồ, có thể sử dụng sai cách hoặc phụ thuộc quá mức. Vì thế, các doanh nghiệp tiên phong hiện đang đưa AI Literacy vào chương trình đào tạo nội bộ. Ví dụ, Google, PwC hay IBM đều đã triển khai khóa “AI for Everyone” để giúp nhân viên hiểu cách AI hoạt động, cùng với quy tắc đạo đức khi ứng dụng trong công việc.

Đọc thêm: Ứng dụng AI trong đào tạo nội bộ qua LMS

Không chỉ là kỹ thuật mà còn là tư duy phản biện và đạo đức số

Điều làm nên giá trị thật sự của AI Literacy không chỉ là “biết dùng công cụ AI”, mà là hiểu tác động của nó lên xã hội, kinh tế và đạo đức con người.

Trong kỷ nguyên GenAI, ranh giới giữa sáng tạo và sao chép, giữa dữ liệu thật và dữ liệu giả trở nên mờ nhạt hơn bao giờ hết. Mỗi người phải biết đặt câu hỏi phản biện: AI này lấy dữ liệu từ đâu? Có thiên lệch không? Kết quả tạo ra có đáng tin cậy không?

Đó cũng là lý do UNESCO và Liên minh châu Âu đã đưa AI Ethics (đạo đức AI) vào chương trình đào tạo phổ thông. Mục tiêu là hình thành thế hệ công dân số biết sử dụng AI một cách có trách nhiệm, tôn trọng quyền riêng tư và minh bạch dữ liệu.

Từ kỹ năng số đến năng lực sinh tồn

AI và GenAI đang định hình lại toàn bộ cách con người học, làm việc và sáng tạo. Trong bối cảnh đó, AI Literacy không còn là kỹ năng nâng cao, mà là năng lực sinh tồn của thế hệ trẻ, người lao động và cả nhà quản lý.

Những ai hiểu rõ và ứng dụng hiệu quả AI sẽ có lợi thế cạnh tranh vượt trội, trong khi những người thờ ơ sẽ bị bỏ lại phía sau trong làn sóng chuyển đổi số toàn cầu.

Dựng xây tri thức - Thúc đẩy tiềm năng

Đội ngũ SpinGo là sự hội tụ của những chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực công nghệ, giáo dục và quản lý đào tạo – những người không ngừng sáng tạo để tạo ra giải pháp phù hợp nhất với nhu cầu người học Việt Nam. Chúng tôi hiểu thị trường, hiểu người học – và hơn hết, chúng tôi cam kết trở thành người bạn đồng hành đáng tin cậy trên hành trình chuyển đổi số của bạn.